Deur Andró Griessel

’n Ramp wag as die een wat die geld alleen bestuur, sterf

Daar is ’n gesegde in die lugvaart: Dit is beter om op die grond te wees en te wens jy was in die wolke as om in die wolke te wees en te wens jy was op die grond.

Een van my drome as ’n seuntjie was om ’n vegvlieënier te word.

Toe ek in std. 6 (gr. 8 noem hulle dit deesdae) ’n bril begin dra het wat amper so dik soos die bodem van ’n Coke-bottel was, het ek besef hierdie droom sal ek maar moet laat vaar. Ek sou wel etlike jare later die geleentheid kry om te leer vlieg as ’n private vlieënier.

Op 17 Januarie 2009, ná sowat 48 uur se opleiding, onderneem ek niksvermoedend ’n solovlug in ’n Cessna 172 wat in die langste twee uur van my lewe sou ontaard, en was dit nie vir ’n groot dosis geluk (of beskerm- engele) en ’n bietjie kophou nie, kon dit baie maklik in my laaste dag op aarde ontaard het.

Die besonderhede van die storie sal ons moet laat vir ’n ander dag, maar ek dink dit is veilig om te sê dat om alleen in ’n vliegtuig te wees, een van die eensaamste en senutergendste dinge is as dinge duisende meters bo die grond begin skeefloop.

Die enigste slegter scenario waarin ek myself kan indink, is as jy ’n passasier in so ’n vliegtuig is en die vlieënier sterf skielik aan ’n massiewe hartaanval en jy het geen kennis van vlieg nie. Hierdie nare gedagte bring my by vandag se artikel.

Ek kom dikwels ’n “hoof van die huis” teë wat die gesin se finansiële leisels styf in die hand het. Hierdie is meestal baie suksesvolle mans wat dan ook dikwels heel suksesvol die gesin se geldsake bestuur.

In baie gevalle is die moeder van die huis geensins betrokke by die gesin se finansiële besluite nie, weet dikwels nie eens wat in die testament staan nie, kry ’n maandelikse toelae en woon nie vergaderings met die finansiële beplanner (waar van een gebruik gemaak word) of die ouditeure by nie.

Hierdie patriarge is gewoonlik nie onverskillig teenoor hul gades nie en laat hulle dikwels baie goed agter in die vorm van ’n bemaking aan die langslewende gade of ’n trust wat na hulle omsien.

Die moeder van die huis is dikwels ook ’n trustee van sodanige trust, maar ten spyte van die bepalings oor die verpligtinge van trustees en dat besluite nie deur die oprigter van die trust alleen geneem behoort te word nie, is hulle dikwels geheel en al onkundig oor wat in die finansiële sake aangaan.

Hierdie stelsel werk baie goed . . . totdat die spreekwoordelike vlieënier op 8 000 voet ’n hartaanval kry. Wat dan gebeur, is dat die kontrole van die vliegtuig (waarvan sommige op ’n egalige koers is en ander reeds in ’n onbeheerde stol) aan die niksvermoedende passasier (die vrou) oorhandig word – met ’n dikwels katastrofiese uitkoms.

Die grootste probleme wat ek in die praktyk sien, en waaroor jy mooi moet nadink indien hierdie scenario vir jou baie soos jou eie klink, is die volgende:

• Dit maak min sin om bates in jou eie naam te vergader, bykans geen bates in jou vrou se naam te laat akkumuleer nie, maar dan wanneer jy die dag sterf alles aan haar te bemaak. Dink daaroor. Wat jy in praktyk sê, is: “Ek vertrou jou nie met die bates terwyl ek nog hier is om ’n ogie daaroor te hou en jou besluite te lei nie, maar die dag as ek weg is, dan kan jy maar met die familie-welvaart maak soos jy goeddink.” Dit is bloot onlogies.
• Deur nie bates in jou gade se naam te laat vestig nie (in die afwesigheid van ’n trust) verloor jy beduidende belastingvoordele.
• In situasies waar daar ’n patriarg is wat byvoorbeeld self die gesin se beleggings bestuur terwyl die gade geen belangstelling of kennis van beleggings het nie, is daar dikwels ’n algehele wanbalans tussen die persoon wat die beleggings erf se aptyt vir risiko en hoe die beleggings in praktyk saamgestel is. In die afwesigheid van ingryping deur bekwame mense met goeie bedoelings lei hierdie situasie dikwels tot probleme met beleggersgedrag (gewoonlik vrees, maar soms ook gulsigheid) met gevolglike groot verliese.
• Vra vir enige vrou wie se man onlangs gesterf het. Die eerste paar maande is soos ’n wasigheid.Die vermoë om rasionele besluite te neem, is in dié tyd drasties laer en hulle is dikwels maklike prooi vir mense met minder goeie bedoelings.Dit is van kardinale belang dat sy ’n sirkel van betroubare en bekwame mense om haar het wat aan haar bekend is en wat sy reeds vertrou.

  Die gebrek aan ’n bestaande vertrouensverhouding wat eenvoudig kan aangaan, is dikwels die grootste nadeel waar mense hul eie beplanning doen.

• Baie van die patriarge wat hul eie beleggings doen, is heel bekwaam daarmee omdat hulle oor baie jare ’n gesonde belangstelling ontwikkel het en deur eie lesse by ’n resep uitgekom het wat relatief goed werk.Daar is wel (amper sonder uitsondering) ’n geneigdheid om hul vaardigheid op die gebied van portefeuljesamestelling en beleggingsbestuur te oorskat omdat hulle nie ’n behoorlike maatstaf vir prestasie-beoordeling het wat moontlik die teendeel kan bewys nie. Die grootste tekortkoming is egter by die meer komplekse elemente van finansiële beplanning, soos die organisasie van strukture, die vermyding van belastings (inkomste-, kapitaalwins-, boedel- en selfs dividendbelasting) en ordelike erfopvolging.

Al is jy ’n goeie vlieënier en in beheer van jou gesin se vliegtuig, maak tog seker jy het ’n medevlieënier aan boord wat jou welvaartsvliegtuig veilig kan land as jy die dag nie meer aan die stuur van sake is nie.

Andró Griessel is ’n gesertifiseerde finansiële beplanner en besturende direkteur van ProVérte Wealth & Risk Management. Kontak hom by info@temp.sg-build.co.za. Hy skryf gereeld vir Sake.

Alhoewel alle moontlike sorg geneem is met die opstel van hierdie dokument kan die feitelike korrektheid van die inligting hierin vervat, nie gewaarborg word nie. Hierdie dokument behels nie advies nie en enigiemand wat enige finansiële optrede beoog op grond van hierdie dokument, word sterk aangeraai om eers met sy/haar persoonlike finansiële adviseur oorleg te pleeg. ProVérte Wealth & Risk Management is ‘n gemagtigde finansiële diensverskaffer met FSP no. 5966.